Alsnog vrij onverwacht stak de Amerikaanse president Trump het lont in het handelsoorlogkruitvat met zijn staal- en aluminiumtarieven van respectievelijk 25% en 10%.

Er is veel kritiek mogelijk op Trumps protectionisme, maar onderliggend heeft hij een punt: het Westen heeft decennialang knowhow ‘weggegeven’ aan opkomende landen. Dit niet vanuit altruïsme; de redenering was dat in de opkomende landen niet alleen goedkoop geproduceerd kon worden, maar ook dat het fantastische afzetmarkten zouden worden voor het Westen.

Dit is deels ook gebeurd, maar China en andere nieuwe economische machten waren natuurlijk niet van plan op hun rug te rollen en mee te waaien met de westerse wind. Langzaam hebben ze zich westerse technologie eigengemaakt en verbeterd en zijn ze een concurrent geworden voor het westen.

Kritische grens in zicht

Daarbij ook gebruik makend van een waaier aan opties – van tariefmuren tot spionage – om een stap voor te komen op het westen (overigens moeten we niet vergeten dat bijvoorbeeld de Verenigde Staten ook gretig mercantilisme en protectionisme omarmde op weg naar de status van wereldmacht).

Het westen accepteerde schoorvoetend dat sterke protectionisme, diefstal van intellectueel eigendom en dergelijke van de opkomende machten, omdat het per saldo ontzettend profiteerde van de verstrengeling met de opkomende economieën. Denk aan de shirtjes van een paar euro die hier in de H&M liggen of aan de duizenden vestigingen van McDonalds in China.

Ondanks deze voordelen is de concurrentiepositie van het westen langzaam verslechterd ten opzichte van de rest. Dit kon lange tijd verbloemd worden met het almaar verder opbouwen van schulden. Dit gaat steeds moeilijker, omdat in veel landen een kritische grens in zicht komt of al is overschreden wat betreft totale schulden van overheden, bedrijven en consumenten.

Precies de verkeerde kant op

De protectionistische weg die Trump nu inslaat, draagt niet bij aan het verbeteren van de concurrentiekracht op de langere termijn, maar verhoogt slechts de prijzen voor producenten die werken met staal en aluminium en voor consumenten. Trump leidt de VS precies de verkeerde kant op.

Door importheffingen neemt Trump de aansporing weg bij Amerikaanse bedrijven om efficiënter te werken. Op den duur raakt het Amerikaanse bedrijfsleven daardoor verder achterop. Als Trump zich werkelijk zorgen maakt over het Amerikaanse handelsbalanstekort, heeft hij maar twee middelen om hieraan iets te doen: zorgen dat het Amerikaanse bedrijfsleven concurrerender wordt of zorgen dat meer gespaard wordt.

Handelsbalanstekorten ontstaan namelijk in de eerste plaats omdat te veel geleend en uitgegeven wordt en te weinig gespaard. De regering-Trump doet echter maar weinig om het bedrijfsleven te stimuleren tot structurele versterking – vooralsnog keren bedrijven vooral hogere dividenden uit en kopen ze en masse eigen aandelen op in plaats van te investeren – en de Amerikaanse schulden stijgen alleen maar.

It's AI, stupid

Met zijn protectionistische koers gericht op oude industriële sectoren helpt Trump de Amerikaanse economie niet. De werkelijke strijd zal uiteindelijk gaan om intellectueel eigendom en kunstmatige intelligentie.

Bescherming en afscherming hiervan zou – wanneer op een slimme wijze ingevuld – wel gerechtvaardigd kunnen worden, maar het is maar de vraag of het daar al niet te laat voor is. China zet bijvoorbeeld al vol in op AI. Op sommige terreinen binnen de AI loopt China bijvoorbeeld ver voor op de VS wat betreft patentaanvragen.

En Beijing zal zeker niet de deuren openzetten om deze kennis te delen met het Westen. Trump vecht met zijn staal- en aluminiumacties een achterhaalde strijd. Tenzij hij dit slechts beschouwd als warmdraaien voor een AI-handelsoorlog.

Andy Langenkamp schreef deze column samen met de hoofdeconoom van ICC Consultants en ECR Research, Eddy Markus.