Willem Middelkoop is de onomstreden voorspeller van de huidige crisis. Beleg in goud, zei hij toen hij vorige week sprak op een inspirerend symposium van de Veerstichting in Leiden. Goud behoudt waarde. Het is niet zo dat het duurder wordt, maar geld wordt minder waard.  

Middelkoop zei overigens nog veel meer over het huidige financiële systeem en de dreigende instorting daarvan. Hij deed dat op goede gronden en na onderzoek van vrij toegankelijke bronnen. Anders dan de gebruikelijke doemdenkers, die niet meer achtergrond menen nodig te hebben dan de voorspellingen van Nostradamus of hun wichelroede. Het International Monetary Fund (IMF) kwam echter in zijn verhaal niet voor. “Ik ben geen econoom,” zei hij. 

Te vroeg of te laat?
Wie echter wel een econoom is (en wat voor een): Johannes Witteveen. Wetenschapper, hoogleraar, minister van Financiën, commissaris bij diverse ondernemingen en voormalig directeur van het IMF. Als het over het mondiale monetaire systeem gaat of over de euro en de benodigde steunmaatregelen, dan heeft Witteveen wel zijn woordje klaar over het IMF.

Onlangs publiceerde Witteveen zijn autobiografie. Was hij daar niet wat vroeg mee? Dat zou je niet meteen zeggen, als je weet dat hij 91 is. Aan de andere kant: hij is nog steeds actief. Voor zover hij niet vanuit een officiële functie acteert, dan spreekt hij als zeer betrokken voormalig functionaris. Nog steeds bemoeit hij zich met de wereldeconomie.

Velen kennen Witteveen als een buitengewoon inspirerende man. Bij het begin van de financiële crisis hoorde ik hem nog geruststellende woorden zeggen, zoals "er zit nog veel lucht in het financiële systeem - die moet er eerst uit." Enige tijd later voegde hij daar echter aan toe: "zolang de reële economie maar niet wordt geraakt". Woorden waarin toch wel enige dreiging lag besloten.

"Moeten we nu wel of niet dat huis kopen?," vroeg zijn dochter – mijn vrouw - ruim tien jaar geleden. "Een huis is altijd een goede investering op de lange termijn," zei Witteveen destijds. Zelfs hij kon niet vermoeden dat de Nederlandse woningmarkt knarsend en krakend tot een vrijwel algehele stilstand zou komen. Het is pijnlijk te zien hoe dat bijvoorbeeld in Duitsland geheel anders is. Daar stijgen de woningprijzen en de verkopen.

Het 'H-woord'
De hypotheekrenteaftrek is een van de puzzelstukjes bij de oplossing van het woningmarktprobleem. Vroeger heette dat nog het "H-woord". Nu mag het woord al wel hardop worden uitgesproken. Maar schaffen we de hypotheekrente af of doen we dat niet? Kunnen wij Nederlanders de hypotheekrenteaftrek binnen Europa overeind houden? 

In het hogere noorden van Europa leven de Lappen met hun rendieren, die nog steeds een belangrijke bron van inkomsten zijn. Daarover hoorde ik ooit een opmerking als "die Lappen moeten zich nu eindelijk eens gaan houden aan beschaafde regels voor de verwerking van vlees; ze leven nu in Europa!"

Soortgelijke kreten zijn te horen als er weer nieuwe buitengewesten tot Europa toetreden. Op monetair gebied hebben we al veel binnen Europa gladgestreken, maar er is nog meer te doen. We kunnen wel stampvoetend zeggen dat wij het allemaal zelf bepalen, maar dat is niet meer zo.

Afbouwen
Vroeger, misschien. Ooit hebben we een jaartje of tachtig oorlog gevoerd toen iemand ons btw van 10% kwam opleggen. Nu is het 21%. Alva, goede vriend, milde zetbaas van de Spaanse koning, kom terug. Waar is uw tiende penning gebleven? De koning van Spanje heb ik altijd geëerd!

De tijden zijn veranderd. We moeten niet denken dat we binnen Europa voor altijd een ‘eilandje’ met hypotheekrenteaftrek kunnen blijven. We raken dat kwijt. Laten we liever een goede manier verzinnen om het af te bouwen. En laten we hopen dat de nieuwe regering er alles aan doet om de vastgoedmarkt weer vlot te trekken. 

In een recent interview zagen we Witteveen een kritische kanttekening maken bij het strakke bezuinigingsbeleid van minister-president Rutte. Glimlachend merkte hij op:"Rutte is geen econoom." Witteveen wel! Een man van goud.