Alternatieve eigenaarschapsmodellen voor startups en nieuwe bedrijven worden steeds meer mainstream, zo ziet voorzitter Ronald Kleverlaan van Stichting MKB financiering. En dat heeft ook consequenties voor investeerders. De laatste trend: steward ownership. Dit moet u erover weten.

Begin dit jaar schreef het Financieele Dagblad een artikel over Bas van Abel, die eerder nog aan het roer stond van een bedrijf achter de duurzame mobiele telefoon Fairphone. Van Abel startte een nieuwe onderneming, De Clique, en haalde 500.000 euro aan startkapitaal op bij investeerders op basis van het steward ownership-model.

In dit organisatiemodel krijgen investeerders nooit de mogelijkheid om het eigenaarschap en bestuur van een organisatie over te nemen. Investeerders ontvangen een aandeel in het bedrijf van Van Abel, maar zonder zeggenschap.

Zeggenschap en eigendom gesplitst

We Are Stewards, dat werd opgericht door Gijsbert Koren, helpt bedrijven om hun missie voor de lange termijn te borgen met steward-ownership. Het platform legt uit dat de kern van steward ownership is dat een bedrijf van zichzelf is en bestaat om zijn missie te dienen op basis van zelfbestuur. Daarbij dient winst de missie. “Winst kan niet onttrokken worden en wordt geherinvesteerd in het bedrijf of gedoneerd in lijn met de missie van het bedrijf.”

In deze vorm worden zeggenschap en economisch eigendom gesplitst: de ondernemer, of de steward, draagt de verantwoordelijkheid voor de koers van zijn bedrijf en heeft geen economisch belang bij winstmaximalisatie. Hij of zij zorgt voor het bedrijf tot ze niet meer willen of kunnen. Daarbij wordt de ondernemer en investeerder eerlijk en volgens een vooraf afgesproken maximum gecompenseerd voor het risico dat zij nemen.

Er worden binnen de juridische structuur van de organisatie aanvullende afspraken vastgelegd om te voorkomen dat winstmaximalisatie en aandeelhouderswaarde de kern van de organisatie gaat aantasten.

Een onafhankelijke stichting houdt een ‘gouden aandeel’ met vetorecht, waarmee de steward-ownership structuur en afspraken in stand gehouden worden. “Als een investeerder een goede compensatie wil voor het risico dat hij neemt, maar er niet op uit is om een onderneming als een vaatdoek maximaal uit te wringen, kan hij binnen de kaders van steward-ownership nog steeds succesvol investeren”, aldus We Are Stewards.

Niet om te cashen

Van Abel licht in het FD zijn keuze voor steward ownership toe door erop te wijzen dat investeerders die in een vroege fase instappen, op een gegeven moment hun aandelen willen verkopen “om te cashen”. “Dat geeft normaal gesproken een hoop onrust en zoiets is voor niemand goed.” Ook is er volgens hem een risico dat de nieuwe eigenaar plannen heeft die niet bij het bedrijf passen.

Van Abel sprak met investeerders af dat zij tussen drie tot vijf keer de inleg in een bepaalde periode kunnen terugkrijgen. Een begrensd rendement dus. Volgens Kleverlaan van Stichting MKB Financiering voorkomt dit dat aandelen in een beginnend bedrijf als speculatie worden gekocht om later met grote winst te kunnen verkopen.

Voor- en nadelen

Voor een investeerder is dit wellicht niet altijd wenselijk. Het nadeel van steward ownership is namelijk dat de upside voor investeerders vaak niet extreem hoog zal zijn. “Soms wordt hier zelfs een cap op gezet, waarbij een investeerder maximaal 50% of 100% rendement mag maken. Dat is nog steeds erg veel vergeleken met een normale lening natuurlijk, maar minder dan een exit in een unicorn”, aldus Kleverlaan. “En een grote aandeelhouder kan niet ingrijpen wanneer de ondernemer verkeerde beslissingen neemt volgens de investeerders.”

Maar steward ownership brengt ook voordelen voor investeerders. “Een belangrijk voordeel is dat een onderneming meer intrinsiek gemotiveerde oprichters en medewerkers heeft”, aldus Kleverlaan.

“Daarnaast is er geen externe druk door investeerders voor extreem snelle groei, waardoor kans op faillissementen verlaagd wordt. Er kan echter nog wel steeds eigen vermogen worden aangetrokken, alleen zonder stemrecht, wat goed is voor de solvabiliteit van het bedrijf en daarmee stabiliteit van het bedrijf”, zo stelde Kleverlaan.