Verleden

De afgelopen maand heb ik meerdere leuke gesprekken gevoerd met mensen die nadenken over hoe de toekomst er uit zal zien en hier op in proberen te spelen. Niets is moeilijker dan dat.

Achteraf weten wij het altijd beter en wanneer we wat hadden moeten doen. Het was toch logisch dat u uw hele AEX-effectenportefeuille in oktober 2007 had moeten verkopen? Alle signalen waren daar. En wie niet vol is gaan beleggen in maart 2009 heeft gewoon geen inzicht.

En dit gaat nog maar over één keer het hoogtepunt en dieptepunt en dan actie ondernemen. Nog erger zijn de beleggers die menen dat zij doorlopend in staat zijn op de hoogtepunten uit en op de dieptepunten in te stappen. De weg omhoog is nooit een rechte lijn dus tussentijds genoeg geld te verdienen.

Iedereen weet dat er geen belletje afgaat maar als je de gemiddelde belegger moet geloven heeft zij gelukkig haar eigen effectenportefeuille wel op het juiste moment gekocht en verkocht.

Totaal geen actie
Het grappige is dat als iemand een mening heeft die inhoudelijk correct is maar de markt het niet wil horen, er totaal geen actie ondernomen wordt. Een meestal is dit slecht nieuws of niet wenselijk nieuws.

Zo ken ik een vastgoedanalist die tien jaar geleden al zei dat er teveel kantoorruimte werd gebouwd in Nederland. Toen werd hij voor gek verklaard maar kijk eens waar we nu zijn.

En partijen die waarschuwden voor de betaalbaarheid van de woningen. Ik weet nog dat jaren geleden mijn eigen column werd geweigerd in een landelijk dagblad toen ik stelde dat de woningmarkt drastisch op de schop moest.

Toch is het belangrijk om een visie te hebben. Hoe ziet de wereld er over 10, 25 of 50 jaar uit? Niemand weet het maar als je succesvol een bedrijf wilt bouwen moet je wel een langetermijnvisie hebben. En dat geldt ook zeker voor vastgoed.

Je bouwt voor de lange termijn. Een gebouw moet toch zeker wel dertig jaar mee. Op de waan van de dag valt er weinig eer te behalen, maar op lange termijn zeker wel.

Heden

Waar staan we nu precies? Het antwoord is erg persoonlijk. De één denkt na zeven magere jaren komen de zeven vette jaren weer. Een ander is pessimistisch en denkt dat het nooit meer goed komt. De één denkt alleen in bedreigingen, de ander in kansen.

Op een bijeenkomst vorige week werden alle bedreigingen voor vastgoed zwaar beklemtoond. E-commerce en het thuiswerken zijn daarbij de favoriete gespreksonderwerpen. Er is geen winkel of kantoor meer nodig als we deze groep mogen geloven. En eigenlijk maakt het niet uit wat je zegt, hun (Nederlandse) mening is gevormd.

Dat geldt ook voor veel experts, zoals economen. Het is vermakelijk om te lezen hoe gereageerd wordt op de discussie aangezwengeld door Lex Hoogduin wat het probleem is in Nederland en hoe de economie in Nederland weer draaiende te krijgen.

Perfecte onderdukking
Zoveel mensen, zoveel meningen. En als mensen één ding niet gemakkelijk vinden is het veranderen. En zeker niet als je relatief verwend bent. De overheid je al je zorgen (bewust) uit handen heeft genomen en het allemaal zo ingewikkeld heeft gemaakt dat eigenlijk niemand er meer uitkomt.

Als ik iemand probeer uit te leggen hoe het nu werkt met hypotheekrenteaftrek, wat wel en niet mag, wanneer box 1 en box 3, haak ik zelf ook af.

Een gevaarlijke cocktail: een overheid die geen baat heeft bij transparantie, wet- en regelgeving dusdanig complex maakt dat iedereen afhaakt en een stelletje burgers dat verleerd is om voor zichzelf te zorgen en vertroeteld willen worden tot in het graf. Je zou het bijna als de perfecte onderdrukking voor vernieuwing kunnen zien.

Maar wat in de kunst geldt, geldt ook voor de maatschappij."‘Als samenleving moet je investeren in vernieuwing, dat is de enige manier om vooruit te komen, en scherp te blijven. Je moet altijd verder, stilstand is de dood" (uit Halszaken nr. 37 Karel Schampers, directeur tot 1 januari 2014 Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem).

Over vijftig jaar

Dan leven we dus in 2064. Mijn kinderen zullen dat hoop ik nog meemaken, dus toch waard om over na te denken (en met heel veel geluk haal ik het ook al kwijlend nog). De vraag is wat is uw eerste beeld als iemand u zou vragen de wereld in 2064 voor te stellen?

Mijn secretaresse denkt bij deze vraag dat alles automatisch gaat, we hebben automatische auto’s, treinen en vliegtuigen. Robots hebben alle fabrieksmedewerkers naar huis gestuurd en de postbode bestaat niet meer (dat laatste duurt zeker geen vijftig jaar meer…). We hebben uitsluitend nog supersonische winkelcentra. Zij ziet zich nog gewoon naar kantoor gaan en woont in de binnenstad van Amsterdam dat er nog net zo uitziet als nu alleen met heel veel Aziatische toeristen. Mijn secretaresse is 25 jaar.

Mijn man ziet het heel anders (48). Nog steeds productiemedewerkers, milieu schoner en daardoor veerkrachtiger, een wereldbosbank gefinancierd door de Verenigde Naties, verdere urbanisatie, geïntegreerde warmte, koude en watervoorziening, verbrandingsmotoren op waterstof en slimmere woonvormen (groente op flat verbouwd). Mensen gaan nog steeds winkelen en naar kantoor, mensen blijven sociale wezen. Fysieke sjouwen blijft meer achterwege.

Probeert u het ook eens, de wereld in 2064. Het mooie is dat zowel mijn secretaresse als man nog steeds een huis ziet over vijftig jaar. Evenals een kantoor en winkelcentrum. Weliswaar zullen deze kantoren, winkels en kantoren er anders uitzien dan vandaag de dag, maar ze zijn er wel.

Dit laat onverlet dat mensen andere wensen krijgen en behoeftes anders zullen worden ingevuld. Daarom is het nuttig om na te denken over de fundamentele richting van de maatschappij en proberen continu voor te lopen op deze ontwikkelingen.