Terwijl in 2019 nog de sterkste stijging van de winkelleegstand in 15 jaar werd gemeten, is de leegstand afgelopen jaar nauwelijks toegenomen, zo meldt Locatus. Maar reden tot juichen is er allerminst. Het onderzoeksbureau waarschuwt voor stilte voor de storm.

In de eerste maanden van 2020 nam het aantal panden dat leegstond nog toe, maar sinds maart is de stijging nog maar zeer beperkt, aldus Locatus. In winkelmeters is de leegstand zelfs gedaald, van 8,1% van het vloeroppervlak naar 7,6% nu. Ondanks langdurige sluitingen, sterk dalende bezoekersaantallen en een zeer sterke toename van online aankopen heeft de markt zich - althans wat betreft leegstand - redelijk staande kunnen houden, zo concluderen de onderzoekers.

Steunmaatregelen

Ze schrijven dit vooral toe aan de steunmaatregelen voor ondernemers, waaronder uitstel van het betalen van belasting en soms ook huur. Locatus waarschuwt er wel voor dat van uitstel geen afstel komt: de rekeningen moeten later natuurlijk alsnog worden betaald.

De onderzoekers verwachten dan ook geen snel herstel in 2021. Voor veel ondernemers kunnen de uitgestelde kosten problematisch worden.

Relatief goed derde kwartaal

Een andere reden dat de leegstand redelijk op peil bleef is dat het derde kwartaal voor veel ondernemers relatief goed was. Omdat Nederlanders massaal in eigen land vakantie vierden, rolden de euro's die anders in het buitenland zouden zijn uitgegeven in de Nederlandse economie.

Volgens een meting van het CBS steeg de totale detailhandelsomzet in het derde kwartaal met 9,2%. Deze groei was overigens niet gelijkmatig. Vooral webshops en winkels voor de dagelijkse boodschappen deden goede zaken. Regio's die sterk afhankelijk zijn van buitenlandse toeristen, zoals het centrum van Amsterdam, profiteerden niet mee. Toch was het al met al geen slechte zomer voor een deel van de winkeliers, aldus Locatus.

Sinds oktober is de situatie echter aanzienlijk verslechterd, vanwege de hernieuwde lockdown.

Ombouw van winkelpanden

Een derde reden waarom een forse toename van de leegstand is voorkomen, is dat de ombouw van winkelpanden naar gebouwen met een andere functie, zoals woningen, is hervat. In totaal zijn er per saldo bijna 1.400 winkelpanden verdwenen. Dit is voor een deel het gevolg van de herontwikkeling van de panden van de Canadese warenhuisketen Hudson Bay naar woningen, die is afgerond.

Locatus wijst er wel op dat het werkelijke aantal winkelpanden dat van functie is veranderd een stuk groter is: bijna 7.500 panden. Maar omdat er ook bijna 6.100 nieuwe panden zijn bijgekomen, zijn er per saldo 'slechts' 1.400 panden aan de winkelvoorraad onttrokken.

De grootste verschuiving van functies deed zich voor in de groep met de verzamelnaam 'overig'. Hieronder vallen onder andereautodealers, horecabedrijven en particuliere dienstverlening. Daar zijn volgens Locatus zowel bijna 3.500 nieuwe winkelpanden bijgekomen als uit de voorraad gehaald.

Somber over 2021

Locatus is vrij somber gestemd voor 2021. Winkeliers zullen voorlopig nog met grote beperkingen moeten werken, zo vrezen de onderzoekers. Bovendien zullen de steunmaatregelen op een gegeven moment stoppen en moeten retailers de uitgestelde huren en belastingen op enig moment alsnog moeten betalen.

Locatus verwachtte afgelopen najaar nog dat de leegstand zal toenemen tot ongeveer 10% van het aantal panden in 2022. Maar de onderzoekers gingen er toen nog van uit dat een derde coronagolf zou uitblijven en niet-essentiële winkels open zouden blijven. Daarom zal de leegstand waarschijnlijk harder toenemen dan eerder was voorzien.

Hoe groot de schade uiteindelijk wordt, hangt volgens Locatus af van de overheid. Als de steunmaatregelen niet worden uitgebreid, vrezen de onderzoekers een ongekende kaalslag in de Nederlandse winkelstraten.